મનીષા જોષીની કવિતા: Difference between revisions

Latest revision as of 00:23, 3 March 2024

મનીષા જોષીની કવિતા

સંપાદક: પન્ના ત્રિવેદી

@@ Line 5: / Line 5: @@
 }}
+{{Box
+|title = પ્રારંભિક
+|content =
+* [[મનીષા જોષીની કવિતા/‘એકત્ર’નો ગ્રંથગુલાલ|‘એકત્ર’નો ગ્રંથગુલાલ]]
 * [[મનીષા જોષીની કવિતા/પ્રારંભિક | પ્રારંભિક]]
+* [[મનીષા જોષીની કવિતા/સર્જક-પરિચય|સર્જક-પરિચય]]
+* [[મનીષા જોષીની કવિતા/કૃતિ-પરિચય|કૃતિ-પરિચય]]
+}}
+<br>
+{{Box
+|title = અનુક્રમ
+|content =
+* [[મનીષા જોષીની કવિતા/સામ્રાજ્ય|સામ્રાજ્ય]]
+* [[મનીષા જોષીની કવિતા/ગોઝારી વાવ|ગોઝારી વાવ]]
+* [[મનીષા જોષીની કવિતા/હિજરત|હિજરત]]
+* [[મનીષા જોષીની કવિતા/જેલ|જેલ]]
+* [[મનીષા જોષીની કવિતા/કંસારા બજાર|કંસારા બજાર]]
+* [[મનીષા જોષીની કવિતા/લૂણ|લૂણ]]
+* [[મનીષા જોષીની કવિતા/મેખલા|મેખલા]]
+* [[મનીષા જોષીની કવિતા/હાથ|હાથ]]
+* [[મનીષા જોષીની કવિતા/અશ્વપુરુષ|અશ્વપુરુષ]]
+* [[મનીષા જોષીની કવિતા/તાપ વિનાનો ઉજાસ|તાપ વિનાનો ઉજાસ]]
+* [[મનીષા જોષીની કવિતા/વાળની ગૂંચ|વાળની ગૂંચ]]
+* [[મનીષા જોષીની કવિતા/નરપિશાચ|નરપિશાચ]]
+* [[મનીષા જોષીની કવિતા/પ્રદક્ષિણા|પ્રદક્ષિણા]]
+* [[મનીષા જોષીની કવિતા/સ્ત્રી|સ્ત્રી]]
+* [[મનીષા જોષીની કવિતા/તડકાના દાણા|તડકાના દાણા]]
+* [[મનીષા જોષીની કવિતા/બહારવટી|બહારવટી]]
+* [[મનીષા જોષીની કવિતા/ડોશીના વાળ|ડોશીના વાળ]]
+* [[મનીષા જોષીની કવિતા/માછીમારોને|માછીમારોને]]
+* [[મનીષા જોષીની કવિતા/ખારવાની વહુ|ખારવાની વહુ]]
+* [[મનીષા જોષીની કવિતા/વ્હેલનું શરીર|વ્હેલનું શરીર]]
+* [[મનીષા જોષીની કવિતા/ત્રિતાલ|ત્રિતાલ]]
+* [[મનીષા જોષીની કવિતા/શીતળા સાતમ|શીતળા સાતમ]]
+* [[મનીષા જોષીની કવિતા/પ્રથમ રુદન|પ્રથમ રુદન]]
+* [[મનીષા જોષીની કવિતા/દેવદૂત|દેવદૂત]]
+* [[મનીષા જોષીની કવિતા/ઓસીકાની ખોળ|ઓસીકાની ખોળ]]
+* [[મનીષા જોષીની કવિતા/આવરણ|આવરણ]]
+* [[મનીષા જોષીની કવિતા/ખૂંધવાળી છોકરી|ખૂંધવાળી છોકરી]]
+* [[મનીષા જોષીની કવિતા/ઉદાસી|ઉદાસી]]
+* [[મનીષા જોષીની કવિતા/દાણા|દાણા]]
+* [[મનીષા જોષીની કવિતા/સંધ્યાટાણે|સંધ્યાટાણે]]
+* [[મનીષા જોષીની કવિતા/અથાણું અને અંધકાર|અથાણું અને અંધકાર]]
+* [[મનીષા જોષીની કવિતા/પ્રવેશદ્વાર|પ્રવેશદ્વાર]]
+* [[મનીષા જોષીની કવિતા/તરસ|તરસ]]
+* [[મનીષા જોષીની કવિતા/રજોસ્રાવ|રજોસ્રાવ]]
+* [[મનીષા જોષીની કવિતા/રોગિષ્ઠ કૂતરી|રોગિષ્ઠ કૂતરી]]
+* [[મનીષા જોષીની કવિતા/ગાંધીધામની ટ્રેન|ગાંધીધામની ટ્રેન]]
+* [[મનીષા જોષીની કવિતા/વૃક્ષ, અવાસ્તવિક|વૃક્ષ, અવાસ્તવિક]]
+* [[મનીષા જોષીની કવિતા/મેરુ|મેરુ]]
+* [[મનીષા જોષીની કવિતા/બરફની દીકરી|બરફની દીકરી]]
+* [[મનીષા જોષીની કવિતા/શૂન્યાવકાશ|શૂન્યાવકાશ]]
+* [[મનીષા જોષીની કવિતા/ધ્યાનખંડ|ધ્યાનખંડ]]
+* [[મનીષા જોષીની કવિતા/કાગ|કાગ]]
+* [[મનીષા જોષીની કવિતા/નર્મદા|નર્મદા]]
+* [[મનીષા જોષીની કવિતા/પૂર્વજ|પૂર્વજ]]
+* [[મનીષા જોષીની કવિતા/‘નોબલ મીટ હોમ’|‘નોબલ મીટ હોમ’]]
+* [[મનીષા જોષીની કવિતા/શિયાળો|શિયાળો]]
+* [[મનીષા જોષીની કવિતા/મીઠાના અગર|મીઠાના અગર]]
+* [[મનીષા જોષીની કવિતા/દરવાજો|દરવાજો]]
+* [[મનીષા જોષીની કવિતા/અતિપ્રિય અતિથિ|અતિપ્રિય અતિથિ]]
+* [[મનીષા જોષીની કવિતા/સાર્વજનિક બાગ|સાર્વજનિક બાગ]]
+* [[મનીષા જોષીની કવિતા/ભુજ|ભુજ]]
+* [[મનીષા જોષીની કવિતા/લીલો દુકાળ|લીલો દુકાળ]]
+* [[મનીષા જોષીની કવિતા/ઠાકોરજીના વાઘા|ઠાકોરજીના વાઘા]]
+* [[મનીષા જોષીની કવિતા/મૃત્યુ, તું દુષ્ટ નથી|મૃત્યુ, તું દુષ્ટ નથી]]
+* [[મનીષા જોષીની કવિતા/કવિની સંપત્તિ|કવિની સંપત્તિ]]
+* [[મનીષા જોષીની કવિતા/ઑકલૅન્ડ|ઑકલૅન્ડ]]
+* [[મનીષા જોષીની કવિતા/ન્યૂઝીલૅન્ડ પાંખ વગરનાં કીવી|ન્યૂઝીલૅન્ડ પાંખ વગરનાં કીવી]]
+* [[મનીષા જોષીની કવિતા/સાધના ટોકીઝના ખાંચામાં|સાધના ટોકીઝના ખાંચામાં]]
+* [[મનીષા જોષીની કવિતા/પાલર પાણી|પાલર પાણી]]
+* [[મનીષા જોષીની કવિતા/માંડવો પાન, શેકેલ સોપારી, તૂફાન તમાકુ|માંડવો પાન, શેકેલ સોપારી, તૂફાન તમાકુ]]
-== ૧. સામ્રાજ્ય ==
+}}
-<poem>
-મને ઝરુખામાં બેસાડો.
-મને વીંઝણો નાંખો
-મને અત્તરના હોજમાં નવડાવો.
-મારા સૌંદર્યની, શૌર્યની પ્રશંસા કરો.
-કોઈ ચિત્રકારને બોલાવો મને દોરવા.
-કોઈ શિલ્પીને બોલાવો મને કંડારવા.
-મારો સ્વયંવર રચાવો.
-જાવ, કોઈ વિદૂષકને બોલાવો
-મને હસાવો.
-ક્યાં ગઈ આ બધી દાસીઓ?
-કેમ, કોઈ સાંભળતું નથી?
-મને લાગે છે કે હું મારું સામ્રાજ્ય હારી ચૂકી છું.
-બધા જ ગુપ્તચરો પીછેહઠના સંદેશાઓ લાવી રહ્યા છે.
-જોકે આમ પણ હું ક્યાં કશું જીતવા માગતી હતી?
-એક રાજવી તરીકેના મારા અભિમાનનું
-મહામુશ્કેલીથી જતન કરી રહી હતી એટલું જ.
-મારી પાંચેય આંગળીઓમાં સાચા હીરા ઝગમગી રહ્યા છે.
-જે હવે થોડી જ વારમાં મારે ચૂસી લેવા પડશે.
-પણ એ પહેલાં,
-રેશમી પરદાઓથી સજાવેલા આ અગણિત ખંડો
-જે મેં ક્યારેય પૂરા જોયા નથી,
-એ જોઈ લેવા છે. અને
-દીવાનખંડમાં મૂકેલા, મારા પૂર્વજોએ શિકાર કરેલા
-ભયાનક સિંહ - વાઘ, જે મસાલા ભરીને મૂકી રાખેલા છે
-એ હવે ચીરીને ખાલી કરી નાખવા છે.
-</Poem>
-== ૨. ગોઝારી વાવ ==
-<poem>
-હાં, હાં, એ માણસ જીવે છે હજી, એના ઘરમાં, સુખેથી.
-પણ મરી ગયો છે એ મારા માટે.
-અને એટલે જ હું રોજ એના નવા નવા
-મૃત્યુની કલ્પના કરું છું.
-રસ્તા પર ચાલતા ટ્રકનાં પૈડાં એના પર ફરી વળે છે.
-અને હું બાજુમાં શાંત રાહદારીની જેમ પસાર થતી હોઉં છું.
-તો ક્યારેક એની લાશ રેલવેના પાટા વચ્ચે મળી આવે છે.
-અને હું એના મૃતદેહ પરથી પસાર થતી ટ્રેનમાં
-મુસાફરી કરતી હોઉં છું.
-ક્યારેક હું મારી સાડીના પાલવને ગાંઠ મારતી હોઉં છું
-અને એના ગળામાં ફાંસો હોય છે.
-હું મંદિરમાં દીવા પ્રગટાવતી હોઉં છું
-અને એનું આખું શરીર સળગતું હોય છે.
-ક્યારેક એ કોઈ ગોઝારી વાવના તળિયે પડ્યો હોય છે
-અને હું એ વાવમાંથી પાણી ભરતી હોઉં છું.
-રોજ રાત્રે યમરાજ આવે છે.
-પેલા કાળમુખા પાડા પર બેસીને.
-કરગરે છે, એને લઈ જવા માટે.
-પણ હું એને રજા નથી આપતી.
-</poem>
-== ૩. હિજરત ==
-<poem>
-માલધારીઓ હિજરત કરી ગયા છે.
-પાછળ મૂકી ગયા છે, એક ચૂલો સળગતો.
-ખબર નહીં, ક્યારે, કોણ ભૂખ્યું આવી ચડે?
-ચૂલો જો પાણી છાંટીને ઠારી દેવાય તો
-અગ્નિ નારાજ થઈ જાય.
-ચૂલાના અડધા ઝરી ગયેલા કોલસાની સામે
-દયામણી નજરે જોઈ રહ્યા છે
-પાછળ એકલાં રહી ગયેલાં સીમનાં ઝાડ
-આવશે કોઈ ભૂખ્યું જણ?
-વૃક્ષો વચ્ચેથી સરસરાતી
-હવાની એક લહેરખી આવી ચડી.
-ઠરી જવા આવેલી ચૂલાની આગ
-ફરી પ્રજ્વલિત થઈ.
-સીમનાં ઝાડ, અગ્નિને આહુતિ આપવા
-તૈયાર થઈ ગયાં.
-માલધારીઓ નજર પહોંચે ત્યાં સુધી
-વળી વળીને જોઈ રહ્યા છે,
-તેમના નેસડાનાં ઝાડને સળગતાં.
-માલધારીઓ હવે બેઠા છે,
-ત્રણ ઈંટ ચૂલાના આકારે ગોઠવી રાખી છે.
-અગ્નિને પેટાવવા કાઠીઓ છે.
-અગ્નિને હવા આપવા પૂઠું છે.
-એમ તો મુઠ્ઠી ધાન પણ ક્યાં નથી,
-પણ ભૂખ,
-ભૂખ ક્યાં છે?
-</poem>
-== ૪. જેલ ==
-<poem>
-જેલની કાળકોટડીમાં રાખેલી બરફની એક પાટ છું હું!
-પ્રખર તાપમાં રાખો તોય પીગળે નહીં એવી જડ, સખત.
-રોજ એક નવા કેદીને હાથ-પગ બાંધીને
-મારા પર સુવડાવવામાં આવે છે.
-એ ખૂબ તરફડે છે પણ મોઢામાંથી એક હરફ બોલતો નથી,
-થોડીવારમાં મરી જાય છે.
-છેક બીજા દિવસે સિપાહીઓ એને ઊપાડી જાય છે.
-હું ઠંડીગાર, સ્થિતપ્રજ્ઞ પડી રહું છું.
-એણે એકરાર ન કરેલા ગુનાઓ મારામાં સમાઈ જાય છે.
-હું એવી જ અકથ્ય, વધારે ને વધારે જિદ્દી બનતી જઉં છું.
-મારામાંથી પણ એક ટીપું યે બરફ
-પાણી બનીને વહેતો નથી.
-જેલના લોખંડી સળિયાઓ પાછળ
-કડક ચોકી-પહેરા વચ્ચે હું પડી છું.
-જેલર એનો પગ મારા પર ટેકવીને, થાકેલો ઊભો છે.
-એના બુટની અણીદાર ખીલીઓ મને ઉઝરડા પાડે છે.
-એક નવો જ કેદી આવીને મારા પર સૂએ છે.
-મરે છે, સૂએ છે, મરે છે, સૂએ છે....
-</poem>